МЕМЛЕКЕТТІК АЙЫПТАУШЫЛАРЫНЫҢ II ФОРУМЫ: АДВОКАТТАРДЫҢ АЛҚАБИЛЕРДІҢ ІСТЕРІН ҚАРАУЫНА ҚАТЫСУЫ
2024 жылдың 26 қыркүйегінде ҚР Бас прокуратурасында «Алқабилердің қатысуымен сотта мемлекеттік айыпташыларының өзекті мәселелері» тақырыбында Мемлекеттік айыптаушылардың ІІ форумы өтті. Форумға Республикалық адвокаттар алқасының төрағасы Айдын Бикебаев пен оның орынбасары Игорь Вранчев қатысты.
Айдын Бикебаев өз сөзінде алқабилермен сот ісін жүргізуде адвокаттардың маңызды рөлін атап өтті. Ол адвокаттардың мұндай процестерге қатысуы айыпталушының құқығын қорғауға ғана емес, жалпы сот төрелігіне деген сенімді арттыруға септігін тигізетінін атап өтті. Мысал ретінде Салтанат Нукенованың ісін келтіруге болады, онда адвокаттар мен прокурорлар жоғары кәсібилік танытып, сот процесін қоғамның қабылдауына оң әсер етті.
Бикебаев сондай-ақ адвокатураны Конституцияда және халықаралық құқықта бекітілген адам құқықтарын қорғау қызметін атқаратын мемлекеттік заң институты ретінде танудың маңыздылығын атап өтті. Оның баяндамасының өзекті тақырыптарының бірі қылмыстық қудалау органдары мен адвокаттар арасындағы заңнамада және құқық қолдану тәжірибесінде орын алып отырған құқықтардағы теңгерімсіздікті жою қажеттілігін талқылау болды.
РАА төрағасының орынбасары Игорь Вранчев өз кезегінде алқабилер сотында қорғаушы ретінде де, жәбірленушілердің мүддесін қорғаған кезде де адвокаттар тап болатын екі маңызды және өзекті мәселеге тоқталды. Біріншіден, ол алқабилердің қатысуымен қылмыстық істерді қарау барысында судьялар тарапынан жіберілген процессуалдық заң бұзушылықтарға тоқталды. Вранчев судьялардың алқабилер кеңесіне төрағалық ету, сұрақтар құрастыру және дауыс беруді жүргізу құқығын пайдалана отырып, алқабилердің пікіріне қайшы сот шешімдерін қабылдауы адвокаттар арасында да, қоғамда да күрделі сұрақтар туғызатынына мысалдар келтірді.
Вранчев екінші мәселе ретінде алқабилердің қатысуымен жасалған ақтау үкімдерін заңды күшіне енгенге дейін формальды негіздемелер қолданып қайта қарауды атады.
Осы мәселелерді шешу үшін Вранчев судьяның қатысуынсыз алқабилер алқасының ашық дауыс беруін енгізуді және сот үкімі шығарылғанға дейін дауыстардың санын көрсете отырып, үкімді жариялауды ұсынды. Бұл шаралар, оның ойынша, сот процесінің ашықтығын арттыруға және халықтың сот төрелігіне деген сенімін нығайтуға ықпал етеді.
Форум сот процесінде тараптардың бәсекеге қабілеттілігін, сондай-ақ прокурорлар мен адвокаттардың сот төрелігі мен заң үстемдігінің орнығуына өзара ұмтылысын одан әрі күшейту қажеттігін көрсетті.
