РАА Жоғарғы Сот нормативтік қаулыларындағы кейбір түзетулермен келіспейтінін білдірді

Бүгін 2022 жылғы 7 қазанда Жоғарғы Соттың Ғылыми-консультативтік кеңесінің отырысы өтті. Онда қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу заңнамасы бойынша Жоғарғы Соттың нормативтік қаулыларына өзгерістер мен толықтырулардың үлкен пакеті қаралды.

Адвокаттық қоғамдастықтан отырысқа РАА Ғылыми-консультативтік кеңесінің төрағасы С. В. Сизинцев, Адвокатураның тәртіптік комиссиясының төрағасы, ҚР Ғылыми-консультативтік кеңесінің мүшесі Д. К. Қанафин, Адвокаттардың кәсіби құқықтарын қорғау жөніндегі комиссияның мүшесі С. А. Мусин және РАА Ғылыми-консультативтік кеңесінің мүшесі С. А. Әміртаев қатысты.

Республикалық адвокаттар алқасы алдағы уақытта пысықталатын осы жоба бойынша алдын ала ұстаным дайындады.

С. В. Сизинцев ұсынған "Қазақстан Республикасында сот билігі туралы заңнаманы қолданудың кейбір мәселелері туралы" ЖС НҚ түзетулеріне ерекше назар аудару қажет:

1. "Сот қызметіне араласу" ұғымын кеңейту.

Жоба ҚК-нің 407-бабы бойынша жауапкершілікке әкеп соқтыратын сот қызметіне араласу, БАҚ-та және әлеуметтік желілерде Сот жүргізіп жатқан немесе сот қараған іс бойынша сараптардың бірінің пайдасына шешім шығару қажеттігі туралы жарияланымдарды орналастыру ретінде бағалауды ұсынады.

РАА ұстанымы:

Республикалық адвокаттар алқасы бұл түзетумен келіспейтінін айтты.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 20-бабының 2-тармағына сәйкес әркімнің заңда тыйым салынбаған кез келген тәсілмен еркін ақпарат алуға және таратуға құқығы бар. Қазақстан Республикасының мемлекеттік құпияларын құрайтын мәліметтер тізбесі заңмен айқындалады.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 77-бабының 2-тармағына сәйкес сот төрелігін іске асыру жөніндегі соттың қызметіне қандай да бір араласуға жол берілмейді және заң бойынша жауаптылыққа әкеп соғады. Сот төрелігін жүзеге асыруға кедергі жасау мақсатында соттың қызметіне қандай да бір нысанда араласқаны үшін қылмыстық жауаптылық "Сот төрелігін жүзеге асыруға және сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүргізуге кедергі жасау" ҚР ҚК 407-бабының 1-бөлігінде белгіленген.

Бұқаралық ақпарат құралдарында және әлеуметтік желілерде істің ықтимал нәтижесі немесе тараптың сот ісін жүргізудегі немесе сот қараған іс бойынша өз ұстанымын негіздеуі туралы пікірлерді орналастыру заңды бұзбайды және заңға қайшы келмейтін тәсілмен ақпаратты еркін тарату құқығын іске асыру болып табылады.

Жоғарғы Соттың сайтында жарияланған ҚК-нің 2017 жылғы 25 сәуірдегі 407-бабы бойынша тәжірибені жинақтауда көрсетілгендей, сот қызметіне араласу сот төрелігін жүзеге асыратын адамдарға заңсыз әсер етуді болжайды. Мұндай адам тікелей сотта жұмыс істейтін судья немесе алқаби болуы мүмкін. Аталған жалпылауда сот қызметіне заңсыз араласу БАҚ-та жариялау жолымен жүзеге асырылған және қылмыстық жауапкершілікке әкеп соққан бірде-бір мысал жоқ.

РАА пікірі бойынша ұсынылған редакция ҚР ҚК 407-бабының қолданылу аясын негізсіз кеңейтеді. "Құқықтық актілер туралы" Заңның 5-бабының 3-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулысында сот практикасы мәселелері бойынша түсініктемелер қамтылады. ЖС НҚ жаңа нормаларды жасай алмайды.

2. "Сотты құрметтемеу" ұғымын кеңейту

Сондай-ақ жоба сотты құрметтемеу ретінде тиісті сот инстанцияларына немесе сот қызметі мәселелері бойынша судьяның және (немесе) сот билігінің қадір-қасиетін төмендетуге, сот төрелігін іске асыру кезінде судьяның Тәуелсіздік қағидатын бұзуға бағытталған, іс жүргізуге қатысушының өзінің іс жүргізу құқықтарын теріс пайдаланғанын куәландыратын пайымдаулары бар басқа да органдарға ауызша, жазбаша өтініштерді  сондай-ақ көрсетілген мақсаттарда жасалған сотта белгіленген ережелерді бұзатын өзге де әрекеттердесаралауды ұсынады.

РАА ұстанымы:

Республикалық адвокаттар алқасы аталмыш түзетумен келіспейді.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 13-бабының 2-тармағына сәйкес әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарын сотта қорғауға құқығы бар.

Іс жүргізу әрекеттері мен шешімдеріне шағымдану бостандығы ҚІЖК-нің 31-бабында, АІЖК-нің 22-бабында және басқа да нормативтік актілерде бекітілген.

ҚІЖК-нің 31-бабының 3-бөлігіне сәйкес шағым берген немесе оның мүддесі үшін берілген адамға зиян келтіруге жол берілмейді.

Осыған байланысты соттың іс-әрекеттерімен келіспейтін адамдардың кез келген жазбаша және ауызша өтініштері сотты құрметтемеу ретінде қарастырылмайды және қандай да бір жауапкершілікке әкеп соқтырмайды.

Егер шағымда ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтіретін жала жабу, қорлау немесе мәліметтер болса, онда қорғау кінәлі адамды жауапқа тарту азаматтық, қылмыстық заңнама немесе әкімшілік жауапкершілік туралы заңнама нормаларында көзделген тиісті тәртіппен жүзеге асырылуға тиіс.

Сонымен қатар, адвокаттардың кәсіби құқықтарын қорғау жөніндегі комиссияның мүшесі С.А. Мусин "Бұлтартпау шараларын санкциялаудың кейбір мәселелері туралы" ЖС НҚ өзгерістері мен толықтыруларын талқылау барысында өз ұсыныстарын айтты.

Адвокатураның тәртіптік комиссиясының төрағасы Д. К. Қанафин БАҚ-та жариялау үшін жауапкершілік туралы және қамауға алу мерзімдерін ұзартуға санкция беру шарттары туралы мәселе бойынша сөз сөйледі.

Адвокаттық қоғамдастық өкілдері жолдайтын ұсыныстар Республикалық адвокаттар алқасының сайтында жарияланатын РАА ресми ұстанымына енгізілетін болады.