ҚР Адам құқықтары жөніндегі уәкілге кездесулер туралы

Қазақстан Республикасындағы
Адам құқықтары жөніндегі уәкіл
Артур Ермекұлы Ластаевқа

Қазақстан Республикасының Конституциялық Сотына Қылмыстық атқару жүйесі мекемелеріндегі қамаудағылар мен сотталғандардың адвокаттарымен құпиялылықты қамтамасыз ететін жағдайларда ұзақтығы мен саны шектеусіз кездесулерін қамтамасыз ету, адвокаттарды тексеру, хабарламалар беру тәртібі және адвокаттық қызметтің өзге де кепілдіктері мәселелері бойынша жүгіну туралы

Құрметті Артур Ермекұлы!

Қазақстандық адвокатура мемлекеттің құқықтық жүйесінің құрамдас бөлігі және сонымен бірге қызметі адам мен азаматтың құқықтары мен мүдделерін қорғауға бағытталған азаматтық қоғам институты болып табылады. Адвокаттардың білікті заң көмегін көрсету бойынша жүктелген конституциялық-құқықтық міндетті тиімді орындауы адвокаттың тексеруге ұшырамауы, техникалық құралдарды пайдалана алуы, клиенттерімен кедергісіз кездесулерінің ұзақтығы мен санын шектемеуіне тікелей байланысты.

1. Мәселенің сипаттамасы

Ұзақ уақыт бойы Қазақстан Республикасының адвокаттары қамауға алынған немесе түзету мекемелерінде жазасын өтеп жатқан өз қорғаушыларына заң көмегін көрсету кезінде құқықтары мен кепілдіктеріне шектеулермен кездесіп отырады.

2017 жылғы 23 ақпанда Республикалық адвокаттар алқасы мен Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Қылмыстық-атқару жүйесі комитеті (ҚАЖК) арасында ынтымақтастық туралы Меморандумға қол қойылды, ол бірқатар орын алған проблемаларды бекітті. Сонымен қатар, Меморандум келесі кепілдіктерді қамтамасыз етуді көздеді:

1. Қамаудағылар мен сотталғандардың білікті заң көмегін алудағы конституциялық құқықтарын сақтау, оның ішінде сенбі күні сағат 12.00-ге дейін тергеу изоляторларында адвокаттардың өз клиенттерімен жұмыс істеуіне қолжетімділікті қамтамасыз ету арқылы.

2. «Адвокаттық қызмет туралы» Заңда көзделген адвокаттық қызметтің кепілдіктерін сақтауға, атап айтқанда:

1) адвокаттық досье мен (адвокаттың іс жүргізуімен) танысуға жол бермеу;

2) аудиофиксациясыз техникалық құралдарды пайдалана отырып, әкімшілік бақылауындағы тергеу изоляторларының жауап алу бөлмелерінде сотталушылармен оңаша және құпия түрде кездесуді қамтамасыз ету;

3) адвокат пен сотталған тұлға арасындағы байланыстың саны мен ұзақтығы бойынша шектеусіз, бірақ сотталғанның күнделікті тәртіп пен өзінің пікірін ескере отырып, сондай-ақ олардың құпиялылығын қамтамасыз ететін жағдайларда қамтамасыз ету.

3. Адвокат клиентпен құпия кездесулер мен сөйлесулерге өтiнiш жасаған жағдайда тергеу изоляторының әкiмшiлiгi бейнежазбаны қолданбай, бiрақ көзбен көрiнетiн жерде жеке бөлме беруге мiндеттi болып табылады.

4. Адвокат тергеуде және қамауға алынған адамға барған кезде оның бойындағы бағалы заттарды (сырғалар, сақиналар, шынжырлар, механикалық сағаттар) алып қоюға тыйым салуды қамтамасыз ету, бұл адвокаттың адамдық қадір-қасиеті мен беделіне нұқсан келтіреді. Құнды заттарды алып қоюдың баламасы мекеме кезекшісінің қамауда ұстау орындарының аумағына кіретін және одан шығатын жерлердегі заттарды есепке алу журналында болуын белгілеуі болуы мүмкін.

Меморандумға қол қойылғанына қарамастан, адвокаттар ҚАЖК мекемелерінде заң көмегңн көрсету барысында олардың құқықтары мен қызметінің кепілдіктеріне шектеу қоюды жалғастыруда.

Бар проблемаларды екі топқа бөлуге болады:

1. Материалдық-техникалық базаға қатысты (Алматы және Астана қалаларынан басқа барлық облыстарда фронт-офистердің болмауы; адвокаттардың клиенттермен кездесуді күтуіне жағдайдың болмауы).

2. ҚАЖК және мекеме басшылығының ұстанымынан және олардың аумақтық адвокаттар алқаларымен өзара әрекетінен туындайтын, материалдық шығындарға байланысты емес проблемалар.

Қазіргі уақытта адвокаттардың құқықтары мен кепілдіктерінің бұзылуының арасында: 

1. Адвокаттарға арналған кеңселер санының шектеулілігі, кеңселерді тиімсіз пайдалану немесе басқа қажеттіліктерге пайдалану.

2. Адвокаттық досьені тексеру.

3. Заттар мен зергерлік бұйымдарды (аяқ киім, сағат, сырға, шынжыр) шешіп тастау талабы. Осылайша, Қарағанды ​​облысында ҚАЖК қызметкерлері адвокаттың жеке заттарын қамауға алынғандарға беруі мүмкін деген болжам айтуда. Ақтөбе облысында адвокаттардан аяқ киім шешу талап етілуде.

4. Уақытша ұстау изоляторларының көпшілігі сенбі күндері жұмыс істемейді, ал адвокаттар демалыс күндері өз клиенттерімен кездесу мүмкіндігінен айырылады.

5. Клиенттің адвокатпен кездесуі кезінде ҚАЖК мекемелерінде өткізу жүйесінің жұмыс істеуінің бірыңғай тәртібінің болмауы. Кейбір аймақтарда (Шығыс Қазақстан, Қарағанды ​​облыстары) адвокат талабына мекеме басшысы жеке қол қояды, содан кейін арнайы бөлімше қызметкерлері істі тауып, ол да қол қояды. Қол қоюды күту қажеттілігіне байланысты үлкен кезектер қалыптасады, күтуге көп уақыт кетеді, сәйкесінше клиентпен кездесу уақыты да қысқарады. Адвокаттар кезекке тұру үшін өте ерте келуі керек.

6. Кейбір облыстарда (Жамбыл, Шығыс Қазақстан, Қостанай облыстары) орнатылған рентген аппараттары толық сканерлеуді жүзеге асырады. Кейбір мекемелерде әйелдерді ер адамдар тексереді. Сканерлеу дене үшін зиянды сәулеленумен қатар қорлайтын процедура болып табылады. Бірақ, мекеме қызметкерлері мен прокурорлардың өздері рентген аппаратынан үнемі өте бермейді.

7. Адвокаттар мен клиенттердің кездесуіне арналған барлық бөлмелерде бейне суретті жазатын, мүмкін дыбыс да жазатын құрылғылары бар бейнекамералар орнатылған. Мысалы, Қарағанды ​​облысында кеңселердің қабырғасы түгел әйнекпен жабылып, мекеме қызметкеріне толық көрініс орнатылғанымен, қосымша бейнекамералар орнатылған.

8. Клиентпен Skype бағдарламасы арқылы байланысқан кезде сөйлесу дыбыс динамиктер арқылы жүзеге асады. Әкімшілік құлаққап бермегендіктен мекеме қызметкерлері адвокат пен клиент арасындағы әңгімені естуге мүмкіндігі бар.

9. Кейбір мекемелерде (Жамбыл облысы) адвокат пен клиенттің кездесуіне арналған кабинеттерде есік жоқ. Бірқатар мекемелерде барлық адвокаттар бір үлкен кеңсеге жиналып, сотталушылар соған кіргізіледі.

Адвокат өзіне қойылған шектеулермен келіспеген жағдайда қорғаушымен кездесуге рұқсат етілмейді.

Бұл істер «Адвокаттық қызмет және заң көмегі туралы» Заңда белгіленген адвокаттық қызметтің кепілдіктерін бұзу болып табылады және адвокаттардың да, олардың қорғауындағы адамдардың да негізгі конституциялық құқықтарына тікелей әсер етеді.

Қылмыстық-атқару жүйесі тұтастай алғанда адвокаттарды өз клиенттерімен сәйкестендіреді, адвокатты ҚАЖК мекемелеріне барған кезде заңсыз әрекеттер жасау ниетін болжамдайды, осыған байланысты адвокаттар өз клиентімен кездесуде, онымен қарым-қатынас барысында негізсіз және қиын кедергілерді еңсеруге мәжбүр болады.

2022 жылғы 18 сәуірде Республикалық адвокаттар алқасының төралқасымен бекітілген Қазақстандық адвокатураны дамытудың 2022-2025 жылдарға арналған «Жаңа Қазақстан – жаңа адвокатура» тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) 1.3. тармағында тиісті мекемелердің қазіргі материалдық-техникалық жарақтандыруымен адвокат пен клиенттің кездесуін ұйымдастыру айтарлықтай қиынға соғатыны және адвокаттың үнемі мекемеде болуы (кезекте тұру) немесе онымен бірнеше рет бейнебайланыс арқылы байланысу әрекеттерін талап ететіні (яғни, басқа кәсіби міндеттерді орындаудан алаңдату) жазылған. Тұжырымдамада адвокаттың бас бостандығынан айыру орындарында қамаудағы және жазасын өтеп жатқан адамдарға дереу және шектеусіз қол жеткізуін қамтамасыз ету қажеттілігі атап өтілді, бұл адвокаттардың өз клиенттеріне тәулік бойы, оның ішінде онлайн да, қолжетімділігін қамтамасыз ету бойынша ұйымдастырушылық шаралар кешенін қабылдауды талап етеді.

Тұжырымдаманың 2.5-тармағында құқық қорғау органдары, қамауда ұстау және жазасын өтеу орындары қызметкерлерінің адвокаттың клиентпен кездесуінің құпиялылығына құқығының қатаң сақталуын қамтамасыз ету қажеттілігі көзделген.

2. Бұзушылықтың мысалы

Уақытша ұстау изоляторларында сотталушылармен құпия кездесулерді жазып алатын бейнекамералар орнатылған.

Адвокат А., № 72 мекемесінде орнатылған бейнекамералар бойынша Бас прокуратураға арыз жолдағанымен, өтініш Алматы қалалық ҚАЖД-не, яғни шағым түсірілген органға жіберілген.

ҚАЖД жауабына сәйкес, камераларды бөлшектеу мүмкін емес, өйткені 2020 жылы Қылмыстық атқару жүйесі комитетіне тергеу бөлмелеріне бейнекамералар орнатуды жалғастыру туралы нұсқау келген. Бұл ретте бұл ұстанымды Бас прокуратура да қолдады.

Адвокат А., одан әрі шағымдану мақсатында Бас прокуратураға бейнекамералар орнатудың негіздемесін беру туралы өтініш жолдады.

Республикалық адвокаттар алқасы бұл мәселені, оның ішінде Республикалық адвокаттар алқасы мен Қылмыстық-атқару комитеті арасындағы ынтымақтастық туралы меморандумға өзгерістер мен толықтырулар енгізуді талқылау аясында бірнеше рет көтерген болатын. Алайда, бүгінгі күнге дейін бұл меморандумға бейнекамераларды бөлшектеу қажеттілігін бекітетін нормалар енгізілмеген.

3. Адвокатураның орны

Қазақстан Республикасы Конституциясының 13-бабының 3-тармағынан әркімнің білікті заң көмегін алуға құқығы және қылмыстық сот ісін жүргізудің барлық сатыларында адвокаттың (қорғаушының) көмегін пайдалану құқығы туындайды.

Мемлекет осы құқықты қамтамасыз ете отырып, азаматтардың оны жүзеге асыруы үшін тиісті жағдай жасауға, заң көмегін көрсететін адвокаттарға өз қызметін тиімді жүзеге асыруға кепілдік беруге міндетті.

Конституцияның 16-бабының 3-тармағына сәйкес ұсталған, қамауға алынған, қылмыс жасады деп айыпталған әрбiр адам тиiсiнше ұсталған, қамауға алынған немесе айып тағылған кезден бастап адвокаттың (қорғаушының) көмегін пайдалануға құқылы. Құпиялылықты қамтамасыз ететін жағдайларда адвокатпен еркін кездесу мүмкіндігін шектеу, әрине, бұл конституциялық құқықты жүзеге асыруды қиындатады.

Ал Конституцияның 39-бабының 3-тармағына сәйкес, білікті заң көмегін алу құқығы ешбір жағдайда шектелмейді.

Білікті заң көмегін көрсету маңызды мемлекеттік функция болып табылады, оның арқасында жеке тұлғаның құқықтарын қорғау да, сот төрелігінің алдында тұрған міндеттерді шешу де қамтамасыз етіледі.

Мемлекет қоғамдық функцияларды жүзеге асыратын адвокаттарға және олардың кәсіби қызметіне күшейтілген талаптар қоя отырып, оларға жүктелген функцияларды тиісінше орындау үшін қосымша кепілдіктер беруге міндетті. Бұл мемлекет тарапынан адвокат мәртебесін қорғауға, атап айтқанда, айыпталушының (күдіктінің) адвокатпен кездесу құқығына қатысты кепілдіктерді күшейту қажет.

Конституцияның 17-бабының 1-тармағына сәйкес адамның қадір-қасиетіне қол сұғылмайды. Ал осы баптың 2-тармағына сәйкес, ешкімге де қадір-қасиетін қорлайтын әрекеттер жасалмауы керек.

Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясының 1-бабына сәйкес, барлық адамдар еркін және қадір-қасиеті мен құқықтары жағынан тең болып туылады.

Жеке адамның қадір-қасиетін қорғау құқығы, сондай-ақ бостандық пен жеке тұтастық құқығы туғаннан бастап әркімге тиесілі, адамның негізгі құқықтарының бірі болып табылады және мемлекет тарапынан ерекше кепілдіктермен қамтамасыз етіледі. Конституция оларды конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртіпті, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен имандылығын қорғау үшін қажет шамада ғана және заңда белгіленген тәртіппен ғана шектеу мүмкіндігіне жол береді (39-бап 1-тармақ). Мемлекет жеке тұлғаның қадір-қасиетіне, ар-намысына және іскерлік беделіне нұқсан келтірмей, өзін-өзі жүзеге асыруға, оның ішінде кәсіби қызметте де жүзеге асыруға мүмкіндік беретін құқықтық тәртіп орнатуға міндетті.

Конституцияның 14-бабының 1-тармағына сәйкес заң мен сот алдында барлығы тең. Жоғарыда аталған шектеулер прокурорлар мен құқық қорғау органдары қызметкерлерінің қолданылмайтын ұқсас құқықтарымен салыстырғанда адвокат құқықтарының теңдігінің конституциялық қағидасын бұзады.

Конституцияның 24-бабының 2-тармағына сәйкес әркiмнiң қауiпсiздiк пен гигиена талаптарына жауап беретiн еңбек жағдайларына, еңбегi үшiн ешбiр кемсiтусiз сыйақы алуға, сондай-ақ жұмыссыздықтан әлеуметтiк қорғауға құқығы бар. Бұл шектеулердің болуы адвокаттарды өз жұмысын ұйымдастыру тұрғысынан уақытша ұстау изоляторларына баруға құқығы бар басқа адамдармен салыстырғанда негізсіз кемсітушілікке ұшыратады және қолайсыз еңбек жағдайларын тудырады.

Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің
14-бабының 3-тармағының b) тармақшасына сәйкес әрбір адам өзіне тағылған айыпты қарау кезінде өз таңдауы бойынша қорғаушымен хабарласуға құқылы.

Осы тармақтың d) тармақшасына сәйкес әркiмнiң өзiнiң қатысуымен сотталуға және жеке өзi немесе өз таңдауы бойынша қорғаушы арқылы қорғауға құқығы бар.

Біріккен Ұлттар Ұйымының Қылмыстың алдын алу және құқық бұзушылармен қарым-қатынас жасау жөніндегі Сегізінші Конгресі (Гавана, Куба, 1990 жылғы 27 тамыз – 7 қыркүйек) Заңгерлердің рөлі туралы негізгі қағидаттардың (бұдан әрі – Негізгі қағидаттар) 1-тармағына сәйкес, әркімнің өз құқықтарын қорғауға және қылмыстық талқылаудың барлық сатыларында оны қорғауға көмектесу үшін кез келген адвокатқа жүгінуге құқығы бар.

Негізгі принциптердің 5-тармағына сәйкес, үкіметтер құзырлы органдардың әрбір адамға қамауға алу немесе қамауға алу кезінде немесе қылмыстық құқық бұзушылық жасады деп айыпталған кезде өзі таңдаған адвокаттың көмегіне жүгіну құқығы туралы дереу хабарлауын қамтамасыз етеді.

Негізгі қағидаттардың 16-тармақ b) тармақшасы үкіметтер адвокаттардың өз клиенттерімен өз елінде және шетелде еркін жүруіне және консультация алуына кепілдік беретінін белгілейді.

Негізгі қағидаттардың 22-тармағына сәйкес, үкіметтер адвокаттар мен олардың клиенттері арасындағы кәсіби қарым-қатынастар барысындағы барлық байланыстар мен консультациялардың құпиялылығын мойындайды және қамтамасыз етеді.

Адвокаттар өздерінің кәсіби міндеттерін қорқытусыз, кедергісіз, қудалаусыз және орынсыз араласусыз орындауға тиіс (Негізгі қағидалардың 16-тармағы).

2000 жылғы 25 қазандағы N R (2000) 21 Еуропа Кеңесі Министрлер Комитетінің адвокаттық кәсіппен айналысу бостандығы туралы ұсынымдарына сәйкес, Адам құқықтары мен негізгі бостандықтарын қорғау туралы конвенцияның тиісті ережелерін ескере отырып, мемлекеттер биліктің немесе қоғамның кемсітуінсіз және негізсіз араласуынсыз адвокаттық мамандықтың еркін жүргізілуіне құрметтеу, қорғау және қолдау үшін барлық шараларды қабылдауы керек. Адвокаттар өздерінің кәсіби міндеттеріне сәйкес әрекет еткен кезде оларға қарсы қандай да бір санкциялар немесе қысым көрсету мүмкіндігінен қорықпауы керек.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 16-бабының 2-тармағына сәйкес қамауға алуға және күзетпен қамау тек заңда көзделген жағдайларда және қамауға алынған адамға шағымдану құқығы берілген соттың санкциясымен ғана жол беріледі. Соттың санкциясынсыз адамды жетпіс екі сағаттан аспайтын мерзімге ұстауға болады. Осы баптың 3-тармағында әрбір ұсталған, қамауға алынған, қылмыс жасады деп айыпталған адам тиісінше ұсталған, қамауға алынған немесе айыптау үкімі шығарылған кезден бастап қорғаушының көмегін пайдалануға құқығы бар екені белгіленген.

Қылмыстық-процестік кодекстің 64-бабының 9-бөлігінің 3) тармақшасына сәйкес күдікті өз бетімен немесе туыстары немесе сенім білдірілген адамдары арқылы қорғаушы шақыруға құқылы. Қорғаушыны күдiктi, оның туыстары немесе сенiм бiлдiрiлген адамдары шақырмаса, қылмыстық қудалау органы оның қатысуын Қылмыстық-процестік кодекстiң 67-бабының 3-бөлігінде көзделген тәртiппен қамтамасыз етуге мiндеттi.

Қылмыстық процесстік кодексінің 64-бабының 9-бөлігінің 5) тармақшасына сәйкес күдіктінің сайланған немесе тағайындалған қорғаушымен оңаша және құпия түрде, оның ішінде жауап алу басталғанға дейін кездесуге құқығы бар.

«Адвокаттық қызмет және заң көмегі туралы» Заңның 33-бабының 3-тармағының 5) тармақшасына сәйкес адвокат іске қатысуға жіберілген кезден бастап өзінің қорғауындағы адаммен ұзақтығы және санын шектемей осындай кездесулердің құпиялылығын қамтамасыз ететін жағдайларда, оңаша кездесуге құқылы.

«Адамдарды қоғамнан уақытша оқшаулауды қамтамасыз ететін арнаулы мекемелерде арнауы үй-жайларда ұстау тәртібі мен шарттары туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 17-бабының 1-тармағында күдіктілерге, айыпталушыларға және сотталушыларға қорғаушымен құпия кездесулер ұсталған кезден бастап қамтамасыз етілетіні белгіленген. Кездесулердің саны мен ұзақтығы шектелмейді. Іске қорғаушы ретінде қатысатын адвокатпен кездесу адвокат куәлігін және «Адвокаттық қызмет және заң көмегі туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген қорғау (өкілдік) туралы жазбаша хабарламаны ұсынған кезде жүзеге асырылады.

Аталған Заңның 35-бабының 4-тармағында мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың мұндай кездесулердің құпиялылығын қамтамасыз ететін жағдайларда адвокаттың қорғаушысымен жалғыз кездесуіне рұқсат бермеуге, сондай-ақ олардың саны мен ұзақтығын шектеуге құқығы жоқ екені белгіленген.

Осы Заңның 33-бабының 4-тармағында адвокат Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен  соттардың, прокуратураның, қылмыстық процесті жүргізетін органдардың әкімшілік ғимараттарына Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен, адвокат куәлігін көрсету арқылы еркін кіру құқығын пайдаланады. Алайда, ұстап алынғандарды, күзетпен ұсталатындарды және жазасын өтеп жатқандарды ұстау орындарына адвокаттың кіруіне қатысты аталған тармақта ескертпе бар, оған сәйкес мұндай кіру белгiленген өткізу режиміне сәйкес жүзеге асырылады.

Осы саладағы бірқатар проблемалық мәселелер БҰҰ-ның Азаптауларға және басқа да қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазалау түрлеріне қарсы конвенциясының (бұдан әрі «Азаптауға қарсы БҰҰ Конвенциясы») ережелерін іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасы қабылдаған шаралар туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 18 маусымдағы № 617 қаулысымен бекітілген Үшінші кезеңдік баяндамада көтерілді. БҰҰ-ның Азаптауға қарсы комитетінің 11-тармағы бойынша екінші мерзімді баяндамасын қарау қорытындысы бойынша айтылған ұсынымдарында Қазақстанның қолданыстағы заңнамасы қылмыс жасады деген күдік бар адамдарды ұстау, оларды қамауда ұстау, жауап алу және т.б. мәселелерін барабар реттейтіні айтылған.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 27 қарашадағы № 789 қаулысымен бекітілген БҰҰ-ның Азаптауға қарсы конвенциясын іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасы қабылдаған шаралар туралы төртінші мерзімдік баяндамада қылмыстық сот ісін жүргізуде адвокат қолданыстағы заңнамамен шектелмейтіні айтылған. Қылмыстық процестік кодексінің
66-бабына сәйкес адвокат қорғаушы ретінде қатысады. Қорғаушы адам қорғауға құқығы бар куә, күдiктi, айыпталушы мәртебесiн алған кезден бастап, сондай-ақ қылмыстық процестiң кез келген кейiнгi сәтiнде қылмыстық процеске қатысуға құқылы.

ҚАЖК мекемелерінің қызметі жоғарыда аталған заңдармен, сондай-ақ ведомстволық нормативтік құқықтық актілермен реттеледі.

Осылайша, Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2018 жылғы 5 ақпандағы № 95 бұйрығымен «Ішкі істер органдарының уақытша ұстау изоляторларының ішкі тәртібі қағидалары» бекітілді.

Осы Қағидалардың 2-тармағының 6) тармақшасына сәйкес қорғаушылар уақытша ұстау изоляторына – уақытша ұстау изоляторының тергеу бөлмелеріне – қорғау (өкілдік) туралы жазбаша хабарламаны, адвокаттың куәлігін және жеке куәлігін көрсеткен кезде жіберіледі.

Осы Қағидалардың 101-тармағына сәйкес күдіктілер мен айыпталушыларға ұсталған кезден бастап қорғаушымен құпия кездесуге мүмкіндік беріледі. Жиналыстың саны мен ұзақтығы шектелмейді. Қорғаушы ретінде іске қатысатын адвокатпен кездесулер адвокат куәлігін және қорғау (өкілдік) туралы жазбаша хабарламаны ұсынған кезде беріледі.

Осы Қағидалардың 102-тармағына сәйкес күдіктінің немесе айыпталушының қорғаушымен саны мен ұзақтығы шектеусіз кездесуі тергеу бөлмелерінде немесе уақытша ұстау изоляторының кездесу бөлмелерінде жұмыс уақытында оңаша, бөлгіш қалқасыз өткізіледі. Кездесу уақытша ұстау изоляторының қызметкеріне күдіктіні немесе айыпталушыны және қорғаушыны көруге мүмкіндік беретін, бірақ оларды есітуге болмайтын жағдайларда өткізіледі.

Адвокаттың заттарын және адвокаттың досьесін тінту түріндегі кедергілер, заттар мен зергерлік бұйымдарды шешіп тастау талаптары, рентген аппараттарымен тінту, адвокаттар мен клиенттердің кездесуіне арналған тергеу бөлмелерінде бейнекамералардың орнатылуы, адвокаттың клиентпен сөйлесуін тыңдау мүмкіндігі, жеке бөлмелердің болмауы азаматтың білікті заң көмегін алуға конституциялық құқығын шектейді. Бірақ бұл құқық Қазақстан Республикасы Конституциясының 39-бабының
3-бөлігінің талаптарына сәйкес ешбір жағдайда шектелуі мүмкін емес.

Осы кедергілерді жасай отырып, қылмыстық-атқару жүйесі мекемелері «Адвокаттың көмегі және заң көмегі туралы» Заңның 33-бабының
4-тармағының нормасын пайдаланады, оған сәйкес адвокаттың ұстап алынғандарды, күзетпен ұсталатындарды және жазасын өтеп жатқандарды ұстау орындарына кiруi белгiленген өткізу режиміне сәйкес жүзеге асырылады.

Сонымен қатар осы тармақта осы өткізу режимі нормативтік құқықтық актімен немесе жекелеген лауазымды тұлғалардың шешімдерімен (жеке құқықтық актілер) белгіленетіні туралы белгілер жоқ. Бұл өткізу режимі қандай құқықтық акт деңгейінде: заң деңгейінде немесе заңға тәуелді актілер деңгейінде белгіленуі керектігі көрсетілмеген. Бұл құқықтық белгісіздікті тудырады және ҚАЖК органдарының лауазымды тұлғаларына республиканың әртүрлі аймақтарындағы құқық қолдану тәжірибесінде айырмашылықты тудыратын белгіленген рұқсат режимі ретінде түсіндірілетін талаптарды өз бетінше аударуға мүмкіндік береді.

Адвокаттың (қорғаушының) көмегіне конституциялық құқықты ведомстволық нормативтік немесе өзге де актілермен реттеуге мүмкіндік беретін заңнамалық нормалар Конституцияға қайшы келеді.

Күдіктілердің, айыпталушылардың және сотталғандардың адвокаттармен кездесуінің және басқа адамдармен кездесуінің құқықтық табиғаты мен мәні әртүрлі. Заң шығарушы оларға қатысты бірдей «кездесу» терминін пайдаланғанымен, оларды қамтамасыз ету және жүргізу ерекшеленеді, себебі сотталғанның туыстарымен және басқа адамдармен кездесу режимі ұзақтығы, жиілігі, тәртібі бойынша нормативтік реттеуді, сондай-ақ ықтимал шектеулерді көздейді, ал адвокаттарға қатысты құқықтық режим Конституцияның 13-тармағында бекітілген құқықтың тікелей көзделгендей,  мұндай реттеуді талап етпейді және жол бермейді.

Іске қорғаушы ретінде қатысатын адвокатпен күдіктілердің, айыпталушылар мен сотталғандардың кездесуін өткізудің тәжірибелік тәртібі жоғарыда аталған талаптарға сәйкес келмейді, өйткені конституциялық заң актілері қылмыстық іс жүргізу заңнамасында және адвокаттық қызмет туралы мамандандырылған заңда тікелей реттелуге жататын адвокаттың көмегін пайдалану құқығы ведомстволық нормативтік актілерімен реттеуге (демек, шектеу мүмкіндігін туғызатын) мүмкіндік береді. Аталған құқықты жүзеге асыру тәртібін айқындайтын заң деңгейінен төмен нормативтік құқықтық актілер адвокаттың қорғаушының іс жүргізу міндеттерін орындауын заңда көрсетілмеген мән-жайлармен шектей алмайды.

4. Шетелдік тәжірибе

1)

Ресей Федерациясының Конституциялық соты 2001 жылғы 25 қазандағы № 14-П қаулысымен адвокаттың (қорғаушының) көмегіне конституциялық құқықты ведомстволық нормативтік құқықтық актілермен реттеуге мүмкіндік беретін «Қылмыс жасады деп күдіктіні және айыпталушыны ұстау туралы» Федералдық заңның 16-бабының екінші бөлігінің 15-тармағының ережелерін Конституцияның 48 ба (2 бөлім) және 55 бап (3 бөліміне) сәйкес келмейді деп жариялады.

Ресей Федерациясының Конституциялық соты 2003 жылғы 26 желтоқсандағы N 20-П шешімінде заң шығарушы жоғарыда аталған кездесу түрлерінің құқықтық табиғаты мен мәніндегі айырмашылықтарды дәл ескереді деп мәлімдеді, дегенмен ол оларды белгілеу үшін бір мерзім қолданады, сонымен қатар - егер сотталғанның туыстарымен және басқа адамдармен кездесу режимі ұзақтығы, мерзімділігі, оларды қамтамасыз ету тәртібі, сондай-ақ ықтимал шектеулер де қарастырылса, ал Ресей Федерациясы Конституциясының 48-бабында (1 және 2-бөліктер) бекітілген құқықтың тікелей әрекетінде көзделген адвокаттармен кездесудің құқықтық режимі мұндай реттеуді талап етпейді.

2)

Азаматтың конституциялық құқықтарының бұзылуы туралы шағымы бойынша Ресей Федерациясының Конституциялық соты, Қылмыстық кодекстің 82-бабының алтыншы бөлігінің және «Қылмыстық жазалардың орындалуын қамтамасыз ету жөніндегі атқарушылық және өкiмдік функцияларды жүзеге асыратын органдар мен мекемелер туралы» Заңның
14-бабының 6-тармағының ережелері бас бостандығынан айыруға сотталған адамға заңгерлік көмек көрсететін адвокатты түзеу мекемесінің аумағына тыйым салынған заттарды әкелу ниетін көрсететін жеткілікті нақты негіздерсіз өз бетінше жеке тінту және түзеу мекемесінің әкімшілігі дәлелді шешім қабылдамай жеке тінтумен тиісті әрекеттердің барысы мен нәтижесін жазбаша түрде тіркемей жүргізуге қайшы келетіні туралы ұйғарым жасады.

Адвокат түзеу мекемелерінің (жазаны орындайтын мекемелердің) әкімшілігіне олардың аумағында және іргелес аумақтардағы режим талаптары белгіленген адамдарды, олардың заттарын, көлік құралдарын тексеруге, сондай-ақ тізбесі заңнамамен және түзеу мекемелерінің ішкі тәртіп ережелерімен белгіленетін тыйым салынған заттар мен құжаттарды тәркілеуге құқық беретін бұл нормалардың конституцияға сәйкестігін даулады. Адвокаттың пікірінше, түзеу мекемесінің әкімшілігіне түзеу мекемесінің аумағында орналасқан, сотталғандарға заң көмегін көрсету бойынша кәсіби міндеттерін жүзеге асыратын адвокаттарды жеке тінтуге құқық беретін аталған нормативтік ережелер, Конституцияның нормаларына, сондай-ақ Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясына және Адам құқықтары мен негізгі бостандықтарды қорғау туралы конвенцияға қайшы келеді.

Қатаң режимдегі түзеу колониясы қызметкерінің талабы бойынша сотталушының қағаз, қалам, Қылмыстық-атқару кодексінің мәтіні бар брошюра және агенттік келісім-шарттан басқа барлық жеке заттарын тапсырғанына қарамастан, оған қадағалау шағымын жазуға заң көмек көрсету үшін келген адвокат, денесін тінтуден өтті, оның барысында ол беліне дейін шешінуге мәжбүр болды. Адвокаттың арыз-шағымдарына орай аталған мекеменің басшысы мен облыстық прокуратураның прокуроры түзеу мекемесі әкімшілігінің тиісті өкілеттіктерін белгілей отырып, тексеріс Қылмыстық кодекстің және «Бас бостандығынан айыру қылмыстық жазаларды атқаратын мекемелер мен органдар туралы» Заңының нұсқауларын толық сақтай отырып қандай да бір ерекшеліктерді белгілемейтінін, оның ішінде адвокаттар үшін де, жүргізілгенін түсіндірді.

Бұл ұйғарымда Конституциялық Сот мынадай ұстанымдарды білдірді:

1. Конституцияның 17-бабының 1-тармағына сәйкес адамның қадір-қасиетіне қол сұғылмайды. Ал осы баптың 2-тармағына сәйкес, ешкімге де қадір-қасиетін қорлайтын әрекеттер жасалмауы керек. Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясының 1-бабына сәйкес, барлық адамдар еркін және қадір-қасиеті мен құқықтары жағынан тең болып туылады.

2. Жеке адамның қадір-қасиетін қорғау құқығы, сондай-ақ бостандық пен жеке тұтастық құқығы туғаннан бастап әркімге тиесілі, адамның негізгі құқықтарының бірі болып табылады және мемлекет тарапынан ерекше кепілдіктермен қамтамасыз етіледі. Конституция оларды конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртіпті, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен имандылығын қорғау үшін қажет шамада ғана және заңда белгіленген тәртіппен ғана шектеу мүмкіндігіне жол береді (39-бап 1-тармақ). Мемлекет жеке тұлғаның қадір-қасиетіне, ар-намысына және іскерлік беделіне нұқсан келтірмей, өзін-өзі жүзеге асыруға, оның ішінде кәсіби қызметте де жүзеге асыруға мүмкіндік беретін құқықтық тәртіп орнатуға міндетті.

3. Қоғам мен мемлекет мемлекеттiк функцияларды жүзеге асыратын адамдарға және олардың кәсiби қызметiне жоғары талаптар қоя отырып, оларға жүктелген функцияларды тиiсiнше орындау үшiн қосымша кепiлдiктер беруге құқылы және мiндеттi.

4. Білікті заң көмегін көрсету маңызды мемлекеттік функция болып табылады, оның арқасында жеке адамның құқықтарын қорғау да, сот төрелігінің алдында тұрған міндеттерді шешу де қамтамасыз етіледі. Білікті заң көмегін алу құқығы ең маңыздылардың бірі ретінде Конституцияда бекітілген, Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактіде (14-бап) және Адам құқықтары мен негізгі бостандықтарын қорғау туралы конвенцияда (5 және 6 баптар) бекітілген. Тиісінше, мемлекет бұл құқыққа кепілдік бере отырып, азаматтардың оны жүзеге асыруы үшін, ал заң көмегін көрсететін тұлғалардың, оның ішінде адвокаттардың қызметін тиімді жүзеге асыруы үшін тиісті жағдай жасауға міндетті.

5. Адвокаттың мәртебесін мемлекет қорғауына, атап айтқанда айыпталушының (күдіктінің) адвокатпен кездесу құқығына және адвокат-клиенттің қорғау құқығына қатысты ерекше кепілдіктерді күшейту қажет.

6. Заңның нормалары түзеу мекемесінің әкімшілігіне адвокатқа қатысты жеке тінту жүргізу туралы шешім қабылдауға мүмкіндік береді. Алайда, мұндай шешім - адвокат мәртебесін қорғаудың күшейтілген кепілдіктері негізінде - түзеу мекемесінің әкімшілігінде оның түзеу мекемесінің аумағына әкелуге тыйым салынған заттары бар деп санауға мүмкіндік беретін деректер болған жағдайда ғана қабылдануы мүмкін. Бұл ретте жеке тінту жүргізу қажеттігі оны жүргізудің заңды және нақты негіздері көрсетіле отырып расталуға тиіс, ал барысы мен нәтижелері жазбаша түрде тіркелуі тиіс, осылайша өзіне қатысты жеке тінту жүргізілетін адамға тиісті әрекеттердің заңдылығы мен негізділігін сот арқылы тексеру мүмкіндігімен қамтамасыз етіледі. Әйтпесе, адвокаттардың өздерінің кәсіби міндеттерін орындауына объективті және субъективті араласу мүмкіндігі, демек, конституциялық маңызы бар құндылықтар мен мүдделер теңгерімін бұзу және сотталғанның біліктілік құқықтық көмек санатын алуға конституциялық құқығын шектеу мүмкіндігі пайда болуы мүмкін, бұл Конституцияда бекітілген мақсаттарына қайшы келеді.

3)

Ресей Федерациясы Жоғарғы Сотының 2007 жылғы 31 қазандағы шешімімен Қылмыстық-атқару жүйесінің тергеу изоляторларының ішкі тәртіп ережелерінің 146-тармағы қорғаушыға тергеу изоляторында айыпталушымен кездескен кезде жеке дауыс жазу құрылғысы мен ұялы телефон пайдалануға жол бермеу заңсыз деп танылды. Бұл шешім Ресей Федерациясы Жоғарғы Сотының кассациялық алқасының 2008 жылғы 29 қаңтардағы шешімімен өзгеріссіз қалдырылды.

Әділет министрлігі бекіткен қылмыстық-атқару жүйесі тергеу изоляторларының ішкі тәртібі қағидаларының 146-тармағында күдіктілермен немесе айыпталушылармен кездесуге рұқсат алған тұлғаларға тергеу изоляторы бастығының немесе оны алмастыратын адамның рұқсатынсыз техникалық байланыс құралдарына, компьютерлерге, кино, фото, аудио, бейне және көшіру құралдарын тергеу изоляторына әкелуге және олармен кездесу кезінде пайдалануға тыйым салынады.

Адвокат Жоғарғы Сотқа арыз беріп, онда ол Қағидалардың
146-тармағының қорғаушының айыпталушымен тергеу изоляторында кездескен кезде жеке дауыс жазу құрылғысын және ұялы телефонды пайдалануға тыйым салатын бөлігін заңсыз деп тану туралы өтініш білдірді, өйткені даулы ережелер «Күдіктілер мен қылмыс жасады деп айыпталғандарды ұстау туралы» Федералдық заңға сәйкес келмейді және адвокаттың қылмыстық құқық бұзушылық жасады деп айыпталған адамға заңгерлік көмек көрсету құқығын бұзады.

Бірінші сатыдағы сот күдіктілер мен сотталушылардың қорғаушымен кездесуін өткізу тәртібін белгілеу бөлігінде бұл норманы жарамсыз деп таныды, өйткені онда бекітілген норма қорғаушының кездесуге құқықтарын және қамаудағы күдіктілер мен айыпталушыларға білікті көмек көрсетуді шектейді.

Сот мынаны атап өтті:

1. Қағидалардың 146-тармағының ережесі адвокаттарға (қорғаушыларға) қолданылады және күдіктілер мен айыпталушыларға заң көмегін көрсетуге шектеу белгілейді. Мұндай норманы белгілеу оны тергеу изоляторы бастығының немесе оны алмастыратын адамның еркіне, күдікті мен айыпталушының қорғаушымен кездесу мүмкіндігіне байланысты етеді.

2. Күдiктiлер мен айыпталушылардың iске қорғаушы ретiнде қатысатын адвокатпен кездесулерiн өткiзу тәртiбi жоғарыда аталған талаптарды қанағаттандырмайды, өйткені ол қылмыстық-процестік заңнамасында тікелей реттелуге жататын ведомстволық нормативтік актілермен қылмыстық құқық бұзушылықтың маңызды элементтерін адвокаттың (қорғаушының) көмегін пайдаланудың конституциялық құқығын реттеуге (демек, шектеу мүмкіндігін туғызады) мүмкіндік береді. Сот сондай-ақ федералдық заң деңгейінен төмен нормативтік құқықтық актілер, осы құқықты жүзеге асыру тәртібін анықтайтын заңда көрсетілмеген мән-жайлар бойынша қорғаушының іс жүргізу міндеттерін орындауын шектей алмайтынын атап өтті.

4)

Ресей Федерациясы Жоғарғы Сотының Әкімшілік істер жөніндегі сот алқасы 2019 жылғы 12 сәуірдегі кассациялық ұйғарыммен адвокаттың аудандық соттың шешіміне және әкімшілік істер жөніндегі сот алқасының түзеу колониясының (бұдан әрі – ӘК), сондай-ақ колония бастығының әрекетіне даулау туралы әкімшілік талап арызы туралы іс бойынша апелляциялық ұйғарымына кассациялық шағымын қарады.

Сотталғанға заңгерлік көмек көрсету үшін түзеу колониясына келген адвокат сотталғанмен жеке және құпия түрде заң көмегін көрсету туралы өтінішпен мекеме басшысына жүгінеді, оның негізінде бір реттік жолдама және бақылау талоны берілді.

Түзеу колониясының қызметкерлері бақылау-өткізу бекетінде адвокаттан мобильді байланыс құралдарын, дауыс жазу құрылғысын және уақытша сақтауға арналған камераны беруді талап етіп, әйтпесе қорғауындағы адаммен кездесуге рұқсат берілмейтінін көрсетті. Әкімшілік талапкер аталған техникалық құралдарды сақтауға беруден бас тартуына байланысты түзеу колониясының қызметкерлері адвокатқа сотталғанмен кездесуге рұқсат бермеген.

Түзеу колониясының қызметкерлері оған тиісті кездесуге жіберу үшін заңсыз қосымша шарттар қойды деп санаған адвокат колония әкімшілігіне өз қорғауындағы адаммен кездесуді қамтамасыз ету туралы өтінішпен ауызша жүгінген, алайда түзеу мекемесі бастығының колония сотталғанға заң көмек көрсетуге қажетті аталған техникалық құралдармен келуге рұқсат бермеген.

Жоғарыда көрсетілген әрекеттерді (әрекетсіздікті) заңсыз деп танып, адвокат сотқа осы мекеме басшысының уақытша міндетін атқарушы Е.Қ.-ға қатысты, адвокаттың кездесуіне рұқсат бермеуде көрсетілген әрекеттерді (әрекетсіздікті) оның клиентпен техникалық құралдарды (телефон, дыбыс жазу құрылғысы, компьютер және фотоаппарат) пайдалана отырып, көрсетілген кездесуді қамтамасыз ету міндетін жүктету туралы әкімшілік талаппен сотқа жүгінді.

Аудандық соттың шешімімен адвокаттың талаптары қанағаттандырусыз қалдырылды. Шешімді апелляциялық және кассациялық сатылар өзгеріссіз қалдырды.

Адвокаттың кассациялық шағымы бойынша іс Жоғарғы Сотқа жіберілді, шағым Ресей Федерациясы Жоғарғы Сотының Әкімшілік істер жөніндегі сот алқасында қаралды.

Сот алқасы төменгі сатыдағы соттар материалдық және іс жүргізу құқығы нормаларын бұзуға жол берді және адвокаттың қорғаушымен техникалық құралдарды, атап айтқанда: телефон, дауыс жазу құрылғысы, компьютер мен фотоаппаратты, сондай-ақ түзеу колониясын бұзушылықты жоюға және қорғаушы мен оның қорғаушысының техникалық құралдарды пайдалана отырып кездесуін қамтамасыз етуге міндеттеді.

Кассациялық сот алқасы өз шешімінде келесі заңды ұстанымдарға сілтеме жасады:

1. Түзеу мекемелерiнде түзеу мекемелерi қызметiнiң тиiстi мәселелерiн, оның iшiнде сотталғандармен кездесуге рұқсат беру тәртiбiн реттейтiн және нақтылайтын Ережелер белгiленедi. Заң шығарушы бас бостандығынан айыруға сотталғандармен кездесуге рұқсат беру тәртібін реттей отырып, бір жағынан туыстарымен немесе басқа адамдармен қоғамдық-пайдалы байланыстарды сақтау мақсатында жасалатын кездесулерді, екінші жағынан адвокаттар немесе заң көмегін көрсетуге құқығы бар басқа адамдармен кездесуді ажыратады, кездесу түріне қарай, бірақ  санын шектемей осы құқықты жүзеге асырудың әртүрлі шарттарын белгілейді.

2. Заңның тiкелей көрсеткiшi бойынша қорғаушының қамауда ұстау орнының аумағына техникалық байланыс құралдарын, сондай-ақ бейнетүсiруге, дыбыс және бейне жазуға мүмкiндiк беретiн техникалық құралдарды (құрылғыларды) әкелуiне тыйым салынады. Бұл шектеулер тергеу изоляторының қауіпсіздігіне, күдіктілер мен айыпталушылардың құқықтарын сақтауға, оларды оқшаулауға, сондай-ақ ҚПК белгілеген міндеттерді орындауды, оның ішінде тергеу құпиясын қамтамасыз ететін режиміне байланысты. Сонымен қатар, ҚПК адвокаттармен немесе заң көмегін көрсетуге құқығы бар басқа адамдармен кездесуге қатысты мұндай шектеулер мен тыйымдарды белгілемейді.

3. ҚПК-пен қатар сотталғандармен кездесуге рұқсат беру тәртібі заң көмегін көрсету үшін келмеген адамдармен кездесу, мұндай адамдарға түзеу мекемесінде пайдалануға арналған, атап айтқанда, камералар, бейне және аудио аппаратуралар, электрондық тасымалдағыштар мен ақпаратты сақтау құрылғылары, жылжымалы байланыс және байланыс құралдары немесе олардың жұмысын қамтамасыз ететін құрамдас бөліктер, т.б. тыйым салынған заттарды, ақша мен құндылықтарды тапсыруға бұйрық беру шарттарын айқындайтын Қағидалармен реттеледі.

4. Бұл Қағидалар мұндай міндеттерді адвокатқа жүктемейді. Қағидалар сотталғанға адвокатпен ұзақтығы төрт сағатқа дейiнгi, санын шектелмейтін кездесудi, сондай-ақ оның өтiнiшi бойынша адвокатпен оңаша, үшiншi тұлғалардың құлағынан тыс, техникалық тыңдау құралдарын пайдаланбай, кездесуiн қамтамасыз ету мәселелерiн реттейдi. Сонымен қатар сақтауға және пайдалануға тыйым салынған заттарды және тамақ өнімдерін берген немесе беруге әрекеттенген жағдайда кездесуді дереу тоқтату мүмкіндігін көздейді.

5. ҚПК-та қамтылған заңдық нұсқаулардың орнына Конституциялық Соттың және Жоғарғы Соттың құқықтық ұстанымдары ескерілмей түсіндірілетін заңға тәуелді нормативтік құқықтық актінің нормалары қолданылды.

Осы өтініште келтірілген заңды ұстанымдарды Қазақстан Республикасының Конституциялық Сотына шағым жасауда пайдалануға болады деп есептейміз.

«Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл туралы» Конституциялық заңның 1-бабына сәйкес Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің міндеттері адамның бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қалпына келтіруге жәрдемдесу және азамат, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын насихаттау болып табылады.

Аталмыш Конституциялық заңның 7-бабының 15) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл өз қызметінде Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарына қатысты Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілердің Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкестігі туралы Қазақстан Республикасының Конституциялық Сотына жүгінеді.

Өкінішке орай, заң қоғамдастығының азаматтық құқықтар мен бостандықтарды дамытуға және негізсіз шектеулерді жоюға бағытталған ұсыныстары мемлекеттік органдар тарапынан әрдайым қолдау таба бермейді, ал осы үндеуде көрсетілген шектеулер бойынша Ішкі істер министрлігі және басқа да құқық қорғау органдары ведомстволық мүдделердің басымдығын қорғай отырып, құрылымдар конструктивті емес позицияны ұстанады. Осыған байланысты адвокатураның бұл саладағы өзгерістер туралы ұсыныстары заң шығарушы және атқарушы билік органдарынан қолдау таппай отыр.

Сондықтан, мәселені шешу үшін, оның маңыздылығы мен туындайтын қиындықтарды ескере отырып, біз азаматтық қоғамның екі маңызды институтының – адвокат пен Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің күш-жігерін біріктіру қажет және маңызды деп санаймыз.

Қазақстан Республикасының адвокаттары осы өтінішті беру және қарау кезінде Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің өкілдері болуға дайын.

Жоғарыда аталғандардың негізінде Сізден Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қозғайтын мынадай нормативтік құқықтық актілердің:

1) 2018 жылғы 5 шілдедегі № 176-VІ «Адвокаттық қызмет және заң көмегі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 33-бабының 4-тармағының
3-тармақшасының, оған сәйкес адвокаттың ұстап алынғандарды, күзетпен ұсталатындарды және жазасын өтеп жатқандарды ұстау орындарына кiруi белгiленген өткізу режиміне сәйкес жүзеге асырылады;

2) Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2018 жылғы 5 ақпандағы № 95 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2018 жылғы 20 ақпандағы № 16389 қаулысымен тіркелген Қазақстан Республикасының Ішкі істер органдарының уақытша ұстау изоляторларының ішкі тәртіп қағидаларының 102-тармағының адвокатпен кездесу уақытша ұстау изоляторының қызметкері күдікті немесе айыпталушы мен қорғаушыны көріп тұратындай жағдайда жүзеге асырылатыны туралы бөлігінің,

 Қазақстан Республикасы Конституциясының 13-бабының 3-тармағына, 14- абының 1-тармағына, 16-бабының 3-тармағына, 17- бабының 1-тармағына, 24- бабының 2-тармағына және 39-бабының 3-тармағына сәйкес келмейді деп тану туралы Қазақстан Республикасының Конституциялық Сотына жүгінуіңізді сұраймыз.

Республикалық                                  А.Бикебаев
адвокаттар алқасының
Төрағасы