АДВОКАТТЫҚ СҰРАУ САЛУДЫҢ ҚОЛДАНЫЛУ АЯСЫН КЕҢЕЙТУ ЖӘНЕ АДВОКАТТАРДЫҢ ЗАҢМЕН ҚОРҒАЛАТЫН ҚҰПИЯҒА ҚОЛ ЖЕТКІЗУІ МӘСЕЛЕЛЕРІ БОЙЫНША ҰСТАНЫМ

Адвокаттық сұрау салудың қолданылу аясын кеңейту және адвокаттардың заңмен қорғалатын құпияға қол жеткізуі мәселелері бойынша

ҰСТАНЫМ

Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісінде «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне процестік заңнаманы жетілдіру, адвокаттық қызмет және заң көмегін көрсету, дауларды соттан тыс және сотқа дейін шешу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» депутаттар бастамашылық еткен заң жобасы қаралуда.

Бұл жобаға «Жаңа Қазақстан – жаңа адвокатура» қазақстандық адвокатураны дамытудың 2022-2025 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру мақсатында әзірленген Республикалық адвокаттар алқасының (бұдан әрі – РАА) бірқатар ұсыныстары енгізілген.

РАА бұл түзетулерді адвокаттық қызметтің құқықтары мен кепілдіктерін толыққанды іске асыруды қамтамасыз ету, барлық тараптардың бәсекелестігі мен тең құқығын арттыру, сондай-ақ адвокаттық қызметті жүзеге асыру кезінде кепілдіктер тізбесін кеңейту мақсатында әзірледі.

Бұл түзетулердің кейбірі адвокаттық сұрау салудың қолданылу аясын кеңейтуге бағытталған.

Аталған заң жобасын қарау бойынша жұмыс тобының бірінші отырысында адвокатура өкілдері осы заңмен қорғалатын құпияны қамтитын мәліметтерді алу бойынша адвокаттардың құқықтарын кеңейтуге қарсылармен сөз таластырды.

Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің депутаттары, құқық қорғау блогының өкілдері, сондай-ақ РАА өкілдері болып табылмайтын жекелеген адвокаттар ұсынылып отырған өзгерістер азаматтардың Қазақстан Республикасы Конституциясының 18-бабының 1-тармағында көзделген конституциялық құқықтарын бұзады деп есептейді, оған сәйкес әркімнің жеке өміріне қол сұғылмауына, өзінің және отбасының құпиясы болуына, ар-намысы мен абыройлы атының қорғалуына құқығы бар.

Алайда, РАА ұсынған өзгерістер мен толықтырулар азаматтардың қорғалатын құқықтарын бұзуға бағытталмаған. Олардың мақсаты – азаматтардың құқықтарын қорғауды күшейту, сондай-ақ білікті заң көмегін алуға конституциялық құқықты қамтамасыз ету.

Адвокаттың заңмен қорғалатын құпияға қол жеткізуі жаңалық емес. Ол қазіргі уақытта заңнамада белгілі бір дәрежеде бар.

Адвокат өз өкілеттіктерін жүзеге асыру кезінде оның құқықтары мен міндеттерін айқындайтын қолданыстағы заңнама шеңберінде әртүрлі мүмкіндіктер мен құралдарды пайдаланады. Адвокаттың білікті заң көмегін көрсетуі – бұл белгілі бір істің жеке ерекшеліктеріне байланысты клиенттің бұзылған құқықтарын қорғаудың заңды ұстанымын, стратегиясы мен тактикасын, сондай-ақ ақпарат жинау әдістерін анықтау үшін қажетті әртүрлі әрекеттер кешені.

«Адвокаттық қызмет және заң көмегі туралы» Заңның 33-бабының 3-тармағының 2) тармақшасына және 35-бабының 8-тармағына сәйкес адвокаттық сұрау салу адвокаттың өз құзыреті шеңберінде мемлекеттік органдарға, жергілікті өзін-өзі басқару органдарына және заңды тұлғаларға адвокаттық қызметті жүзеге асыру және заң көмегін көрсету үшін қажетті мәліметтерді беру туралы ресми өтінішін білдіреді.

Адвокаттық сұрау салу институтының негізгі қызметі адвокат клиентке заң көмегін көрсететін нақты іс бойынша білікті заң көмегін көрсету және клиенттің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау мақсатында адвокаттың ақпаратты (дәлелдемелерді) жинауы болып табылады.  Адвокаттың бұл ақпаратты басқа мақсат үшін жинауға құқығы жоқ.

Адвокаттардың қорғалатын құпияны қамтитын ақпаратты алу құқықтарын кеңейту туралы РАА ұсынысы, ең алдымен, Қазақстан Республикасы Конституциясының 13-бабының 3-тармағына негізделген, оған сәйкес әркімнің білікті заң көмегін алуға құқығы бар.

Заң көмегі адвокаттың оны көрсетуге жеткілікті құқықтары мен өкілеттігі болған жағдайда ғана білікті болуы мүмкін.

Адвокаттардың қорғалатын құпияны қамтитын мәліметтерді алу құқықтарын кеңейту Конституцияның 18-бабына қайшы келмейді.

«Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 23 шілдедегі «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Заңының 14-бабы 1-1-тармағының 3) тармақшасының Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкестігіне қарау туралы»  Қазақстан Республикасының Конституциялық Сотының 2023 жылғы 21 сәуірдегі № 11 нормативтік қаулысының 5-тармағында «Жеке өмірге, жеке және отбасылық құпияға қол сұғылмаушылық құқығы абсолютті емес және шектеулерге жатпайды» деп көрсетілген.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 39-бабының 1-тармағына сәйкес адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтары конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртіпті, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен имандылығын сақтау мақсатына қажетті шамада ғана және тек заңмен шектелуі мүмкін. Сонымен қатар, Конституцияның 18-бабында ешқандай жағдайда шектеулер белгілеуге жол берілмейтін құқықтар жоқ (Негізгі Заңның 39-бабының 3-тармағы).»

Адвокаттардың адвокаттық құпияға қолжетімділік аясын кеңейтуге қарсы адамдар қазіргі уақытта бірқатар нормативтік құқықтық актілерде адвокаттарға осындай қолжетімділік қамтамасыз етілгенін және қалыпты жұмыс істейтінін ескермейді.

Сонымен қатар, олар адвокаттың тек өз клиентіне қатысты ақпаратты алуға құқығы бар, ал басқа тұлғаларға қатысты ақпарат оған қолжетімді болмауы керек деп талап етеді.

Алайда, РАА өз ұсыныстарында адвокаттарға мұндай құқық беру жөнінде емес, оның әрекет ету аясын кеңейту және адвокаттық сұрау салудың пайдалану тәртібін ретке келтіруді айтып отыр.

Заң көмегін көрсету барысында адвокатқа өз сенімгері туралы ақпарат емес, заң көмегі көрсетілетін іске қатысты белгілі бір тұлғалар мен объектілер туралы ақпарат қажет.

Адвокаттың өз клиенттері болып табылмайтын үшінші тұлғаларға қатысты ақпаратқа қол жеткізуіне заң бойынша кепілдік берілген мысалдарға мыналар жатады:

«Жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 17-бабының 3-тармағының 1) тармақшасына сәйкес адвокаттар уәжді сауалдары бойынша жылжымайтын мүліктің нақты объектісі бойынша ақпарат және жеке немесе заңды тұлғаның тіркеуші орган куәландырған, өзіндегі жылжымайтын мүлік объектілеріне құқықтары (құқықтар ауыртпалықтары) туралы жинақталған деректер алуға құқылы.

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 237-бабының 4-тармағының 3) тармақшасына сәйкес тергеуге немесе сот талқылауына байланысты адвокаттың сұрау салуы бойынша құқық бұзушылықты құрайтын мәліметтер медициналық қызметкердің құпиясы мүдделі тұлғаның келісімінсіз беріледі.

«Нотариат туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 3-бабының 6-тармағына сәйкес заңды қызметті жүзеге асыру үшін қажетті нотариаттық іс-әрекеттер туралы мәліметтер де қорғаушы немесе өкілі ретінде қатысатын адвокаттың жазбаша сұрау салуы бойынша беріледі.

Жоғарыда келтірілген мысалдардың ешқайсысы ақпаратты адвокаттың клиентке қатысты ғана ала алатынын көрсетпейді.

Адвокаттың өтініші бойынша үшінші тұлғаларға қатысты ақпаратты алу мүмкіндігі сот тәжірибесімен расталады.

Осылайша, Алматы қаласының мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сотының 2022 жылғы 3 тамыздағы № 7594-22-00-4/1983 шешімімен адвокаттың клиент мүддесі үшін «Азаматтарға арналған үкімет» Мемлекеттік корпорациясы» КЕ АҚ-на талап арызы қанағаттандырылды. КЕ АҚ-тың адвокаттың өтінішін қанағаттандырудан бас тартуы заңсыз деп танылды. Сот шешімімен КЕ АҚ адвокаттың клиенті болып табылмайтын, бірақ алдағы азаматтық даудың тарапы болып табылатын тұлғаға қатысты тіркеу әрекеттері туралы мәліметтерді және көлік құралдарын тіркеу туралы құжаттардың көшірмелерін беру туралы өтінішін қанағаттандыруды міндеттеді.

Әкімшілік сот көлiк құралының сәйкестендіру нөмірі бойынша көлік құралдарының жекелеген түрлерiн мемлекеттiк тiркеу және есепке алу, механикалық көлік құралдарын жүргізушілерді даярлау, емтихандар қабылдау және жүргізуші куәліктерін беру Қағидаларының 38-тармағына сілтеме жасады, Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда және тәртіппен тіркеу туралы мәліметтерді, тіркелген көлік құралдарына, көлік құралдарының иелері мен иелеріне, сондай-ақ органдар мен тұлғаларға тіркеу әрекеттерін жасауға негіз болған құжаттарға (құжаттардың көшірмелеріне) ұсыну мүмкіндігін қарастырады. Сот мұндай жағдай Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделгенін анықтады – «Адвокаттық қызмет және заң көмегі туралы» Заңның аталған нормалары заң көмегімен қамтамасыз ету үшін қажет болған жағдайда бұл ақпаратты алу мүмкіндігін тікелей көздейді.

Сот «Дербес деректер және оларды қорғау туралы» Заңның нормалары адвокатқа оның клиенті болып табылмайтын тұлғаларға қатысты ақпаратты сұрауға тыйым салмайтынын көрсетті. Заңдардың ережелері адвокаттардан тек сотта қаралып жатқан істер бойынша заңды сұрау салуды талап етпейді. Сот талап қоюшылардың заң көмегін көрсету үшін қажетті ақпаратты адвокат сотқа жүгіну үшін талап арызды дайындау сатысында да, клиентпен кеңесу сатысында да ала алады деген ұстанымымен келісті.

Адвокаттың өз клиентіне қатысты ақпарат алу үшін оның жеке келісімін алуы керек деген адвокатура қарсыластарының ұсынысы мүлдем қолайсыз көрінеді. Мұндай ұсынысты жүзеге асыру адвокаттық сұрау салу институтын толығымен жоюға әкеп соғады.

Клиенттеріне қатысты ақпаратты алу үшін адвокаттық сұрау салу қажет емес – сенімхат пен қорғау (өкілдік ету) туралы хабарлама жеткілікті.

Адвокаттық сұрау салудың мақсаты заң көмегін көрсету үшін қажетті жалпыға бірдей белгіленген тәртіпте адвокаттың клиентіне қолжетімді емес мәліметтер мен құжаттарды алу болып табылады. Бұл мақсатты қоғамдық құқық субъектісі ретінде ерекше өкілеттіктерге ие адвокат жүзеге асырады.

«Адвокаттық қызмет және заң көмегі туралы» Заңның 33-бабының 3-тармағының 2-тармақшасына сәйкес, адвокат қорғаушы немесе өкiл ретiнде әрекет ете отырып барлық мемлекеттiк органдардан, жергілікті өзін-өзі басқару органдары мен заңды тұлғалардан адвокаттық қызметтi жүзеге асыруға қажеттi мәлiметтердi сұратуға және алуға құқылы.

Осы Заңның 33-бабы 3-тармағының 8) тармақшасына сәйкес адвокат, егер бұл анықтау сотқа дейінгі тергеп-тексеру жүргізу кезiнде, сотта қорғауды немесе өкiлдiк етуді жүзеге асыру үшiн қажет болса, мемлекеттiк құпияларды құрайтын, сондай-ақ әскери, коммерциялық, қызметтiк және заңмен қорғалатын өзге де құпияны қамтитын ақпаратпен Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тәртiппен танысуға құқылы.

Осы Заңның 35-бабының 8-тармағына сәйкес мемлекеттiк органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары және заңды тұлғалар адвокаттың заң көмегiн көрсетуiне байланысты сұрау салуына он жұмыс күні ішінде жазбаша жауап беруге мiндеттi. Егер ақпарат қолжетімділігі шектеулі ақпаратқа жатқызылған жағдайда, адвокатқа сұратылып отырған мәліметтерді беруден бас тартылуы мүмкін.

Көрсетілген нормалармен қазіргі уақытта сұрау салу адресаттарының сұралған мәліметтерді ұсынудың сөзсіз міндеті белгіленген, егер:

- сұрау салу заң көмегін көрсетуге байланысты болса;

- адвокаттық қызметті жүзеге асыру үшін ақпарат қажет болса;

- сотта өкілдік ету үшін ақпарат қажет болса;

- мәліметтер қолжетімділігі шектеулі ақпаратқа жатқызылмаған болса.

Егер адвокаттың қорғауындағы адам қажетті ақпаратты жеке өзі алуға мүмкіндігі болса, онда адвокаттық сұрау салудың қажеті болмас еді. Адвокат арнайы мәртебе мен өкілеттікке ие бола отырып, егер бұл заң көмегін көрсету мүдделерінен туындаған жағдайда және белгіленген тәртіпті сақтай отырып, қарапайым азаматқа қарағанда көбірек қолжетімді көлемде мәліметтер мен құжаттарды талап етуге құқылы екені анық.

Мәжілісте қаралып жатқан заң жобасы адвокаттық қызмет пен заң көмегін жетілдіруге ғана емес, дауларды соттан тыс және сотқа дейінгі реттеуді жетілдіруге бағытталғанын айта кеткен жөн.

Адвокаттық сұрау салу соттардағы істер мен даулардың санын азайтуға, сондай-ақ оларды тезірек және жан-жақты қарауға көмектеседі.

Адвокаттардың құқықтарын кеңейтуді қолдамайтындар қолданыстағы заңнама адвокаттардың тиісті сотқа дейінгі іс жүргізу немесе сот талқылауы аясында қажетті ақпаратты алу мүмкіндігін қарастырады деп санайды.

Адвокаттың қорғалатын құпияны қамтитын мәліметтерді сотқа дейінгі іс жүргізу немесе сот талқылауы шеңберінде сот арқылы өзінің дәлелдемелік базасы үшін сұрауы соттарға әдеттен тыс функцияларды жүктейді. Сот болса сот төрелігін жүзеге асыруы керек, адвокат пен прокурор өз дәлелдерін ұсынуы қажет.

Бұл ретте қарсыластардың ұстанымы азаматтық сот ісін жүргізудегі даулар мен әкімшілік құқық бұзушылықтар санын ескермейді.

Құқықтық статистика комитетінің порталында (Құқықтық статистика (qamqor.gov.kz)) 2023 жылдың 9 айында жарияланған ақпаратқа сәйкес:

- бірінші сатыдағы соттардың қарауына азаматтық-құқықтық сала бойынша 454 707 өтініш түсті;

- әкімшілік жауапкершілікке тартылған тұлғалар – 7 511 324;

- тіркелген қылмыстық құқық бұзушылықтар – 109 395.

Статистика көрсеткендей, қылмыстық істерге қарағанда азаматтық салада істер 76 пайызға көп.

Бұл ретте қазіргі уақытта дауды сотқа дейінгі реттеу мәселесіне үлкен рөл беріледі, ол азаматтық даулар бойынша сотқа жүгіну санын қысқартуы тиіс. Осы мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізуге шағымдар мен талап қоюларды дайындауда неғұрлым мұқият, ойластырылған және жан-жақты жұмыс ықпал етуі мүмкін және қажет.

Көптеген адамдар сотқа белгілі бір мән-жайлар, сондай-ақ өз талаптарының негізділігі мен заңдылығын көрсететін дәлелдемелер бар деп болжап қана барады. Сондықтан, әдетте, дәлелдемелерді жинаудың бүкіл процесі, тиісінше, мән-жайларды дәл анықтауды тараптар сотта бастайды, бұл соттың көп уақытын алады және көбінесе талапкердің талап қоюдың нысанасын немесе негіздерін өзгертуіне, талаптарды көбейту немесе азайтуына әкеледі.

Көп жағдайда заң көмегін көрсету тараптардың сотта өкілдік етуімен ғана шектелмейді. Адвокаттар клиенттерге кеңес береді, негіздемесіне мемлекеттік және өзге де органдардың қарамағындағы құжаттар мен өзге де мәліметтер қажет болатын өтініштер, шағымдар, өтініштер және басқа да құқықтық сипаттағы құжаттарды жасайды. Мысалы, үлкен соманы өндіріп алу туралы сотқа талап арызбен жүгіну үлкен көлемдегі мемлекеттік баж салығын төлеуді талап етеді. Алайда, жауапкерде талапты қамтамасыз ету үшін мүлкі бар екеніне көз жеткізбестен, адвокат мемлекеттік бажды төлеуге кеңес беруге құқылы емес, ал мемлекеттік бажды төлемей талап қою қарауға қабылданбайды.

Адвокаттық сұрау салуды тәжірибеде қолдану адвокаттық сұрау салудың нақты мәртебесінің өте төмен екендігін көрсетеді. Тұйық шеңбер қалыптасады, онда бір жағынан адвокат өзінің кәсіби қызметін жүзеге асыру мақсатында дәлелдемелер жинауға және сұрау салуға құқылы, ал екінші жағынан, мұндай ақпараттың барлығы дерлік арнайы заңдармен және тіпті адвокаттың мұндай материалдарға қол жеткізуіне жол бермейтін заңға тәуелді актілермен қорғалады.

Сондықтан, қазіргі уақытта адвокаттық сұрау салудың рөлі нашар, демек, мемлекет пен азамат мүдделерінің тепе-теңдігін орнату мақсатын көздейтін құқықтық институттардың бірі адвокатураның рөлі де әлсіз.

Қылмыстық сот ісін жүргізуге қайта орала отырып, жұмыс тобының жекелеген қатысушылары, тіпті қылмыстық қудалау органдары да соттың санкциясымен ғана қорғалатын құпияны қамтитын мәліметтерді алуға құқылы, ал мұндай санкциясыз адвокаттар бұл құқықты теріс пайдаланатын болады, бопсалаумен айналысатын болады деп мәлімдейді.

Алайда, мұндай теріс пайдалану құқық қорғау органдары мен прокуратура қызметкерлері тарапынан болуы мүмкін.

Заңмен қорғалатын құпияны қамтитын мәліметтерді беру тәртібін реттейтін заңдарды талдау мұндай мәліметтер судьяның емес, прокурордың бекітуімен берілетінін көрсетеді. Прокурорларға мұндай ақпаратты алу үшін соттың рұқсаты қажет емес. Сот орындаушылары кейбір санаттағы құпияларға прокурордың санкциясынсыз да қол жеткізе алады. Мысалы, салық құпиясы прокурор мен соттың санкциясынсыз сот орындаушыларына беріледі.

Дәлелдемелерді жинауға бағытталған адвокаттық сұрау салу клиентке білікті заң көмегін көрсету мақсатында оны қорғаудың маңызды құралы болып табылады. Адвокат үшін дәлелдемелер жинау бойынша кедергілердің болуы сот істерінің санының ұлғаюына әкеп соғады, олардың кейбіреулері сот сұрау салуынан басқа, азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтарын қорғау үшін маңызы бар ақпаратты өзге жолмен алу мүмкінсіздігі аясында туындайды.

Заңда көрсетілген органдар мен ұйымдардан ақпарат алу қажет болған жағдайда, адвокаттық сұрау салу іс жүзінде олармен өзара іс-қимыл жасаудың жалғыз құралы болып табылады. Тараптардың бәсекелестік қағидатына сүйене отырып, адвокат қатысатын істер бойынша ақпарат жинау мүмкіндігі процестің барлық тараптарына қатысты тең сипатта болуы керек. Алайда, қылмыстық қудалау органдары мен прокуратураны қоса алғанда, мемлекеттік органдар тарапынан осындай сауалдармен салыстырғанда адвокаттық сұрау салудың заңнамалық және практикалық мүмкіндіктеріне қатысты елеулі теңсіздік орын алуда. Кейбір жағдайларда ақпарат алу мүмкін еместігімен қатар, құқық қорғау органдары үшін ең қысқа, бірақ адвокаттар үшін негізсіз ұзақ (10 жұмыс күні) жауап беру уақытында да теңсіздік байқалады. Бұл азаматтар мен кәсіпкерлік субъектілерінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау басымдығына, тараптардың шынайы бәсекелестігіне сәйкес келмейді және заңгерлік тәжірибенің кепілдіктерін кеңейтуге нақты формалды көзқарасты көрсетеді.

Сонымен қатар, «Е-нотариат» және «Атқарушылық іс жүргізу органдарының автоматтандырылған ақпараттық жүйесі» ақпараттық жүйелері «Құқық қорғау, арнаулы мемлекеттік және өзге де органдардың ақпарат алмасу жүйесімен» біріктірілген және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 14 наурыздағы № 137 қаулысымен бекітілген Құқық қорғау, арнаулы мемлекеттік және өзге де органдардың ақпарат алмасу жүйесімен біріктірілген Интернет-ресурстар мен ақпараттық жүйелердің тізбесіне енгізілген.

Бұл Тізбе 40 ақпараттық жүйені қамтиды және олардың бір-бірімен интеграциялануы арқылы сот орындаушылары мен нотариустар заңмен қорғалатын құпияны қамтитын ақпаратқа тікелей қол жеткізе алады.

Адвокаттық сұрау салу аясын кеңейтуге қарсылар құпия ақпаратқа қол жеткізу нәтижесінде адвокаттар жасайтын ықтимал бұзушылықтарға сілтеме жасайды, мысалы, жария ету немесе үшінші тұлғаларға зиян келтіру.

Алайда, қазіргі уақытта іс жүзінде заңмен қорғалатын құпияны, оның ішінде үшінші тұлғаларға қатысты ақпаратты заңсыз алу немесе пайдаланғаны үшін адвокаттың жауапқа тартылуы туралы бірде-бір жағдай белгілі емес.

Адвокаттық сұрау салу арқылы ақпарат алу және адвокаттың мұндай ақпаратқа кейіннен билік етуі адвокаттық құпиямен қорғалады.

Бұл ретте адвокаттар, сондай-ақ нотариустар және жеке сот орындаушылары, оның ішінде құқық қорғау органдары мен прокуратура қызметкерлері мемлекеттің жария-құқықтық функциясын орындайды. Адвокаттардың, нотариустардың және жеке сот орындаушыларының қызметін де мемлекет лицензиялайды. Нотариустар мен жеке сот орындаушыларының және олардың өкілеттіктерін теріс пайдаланғаны үшін өзге де арнайы немесе аса ауыр жауапкершілік көзделмеген.

Кінәлі адамдар теріс пайдалану дәрежесіне және кәсіби мәртебесіне қарай қолданыстағы заңнамаға сәйкес тәртіптік немесе қылмыстық жауапкершілікке тартылуы, лицензиясынан айырылуы немесе мемлекеттік қызметтен босатылуы мүмкін.

«Дербес деректер және оларды қорғау туралы» Заңның 11-бабының 2-тармағына сәйкес кәсіптік, қызметтік қажеттілікке, сондай-ақ еңбек қатынастарына байланысты қолжетімділігі шектеулі дербес деректер өздеріне белгілі болған адамдар олардың құпиялылығын қамтамасыз етуге мiндеттi.

Мұндай тәуекелдердің әлі де бар екенін түсіне отырып, РАА тиісті заңда адвокат алған мәліметтер мен құжаттарды заң көмегін көрсету кезінде өзінің кәсіби міндеттерін орындау мақсатында ғана пайдалануға міндетті және оларды заң көмегін көрсетуге қатысы жоқ мақсатта пайдалануға құқығы жоқ деп белгілеуді ұсынады. Бұл ретте адвокат өзіне белгілі болған мемлекеттік құпияларды және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді сақтау үшін, оның ішінде оны рұқсатсыз алудан қорғау үшін барлық қажетті шараларды қабылдауға міндетті болады.

Осыған байланысты, РАА адвокаттардың заңмен қорғалатын құпияны құрайтын мәліметтерді алу құқықтарын кеңейту және адвокаттық сұрау салудың құқықтық мәртебесін күшейту жөніндегі ұсыныстарды талап етеді және депутаттардан адвокаттарға заңмен қорғалатын құпияны құрайтын мәліметтерді алу құқығын беруге қатысты заң жобасының жекелеген ережелерін тәуелсіз ғылыми сараптамаға жолдау мүмкіндігін қарастыруды сұрайды. Осы ұстаным бойынша шешімді сараптама нәтижелерін алғаннан кейін жұмыс тобының отырыстарында депутаттар – жұмыс тобы мүшелерінің дауыс беруі арқылы қабылдау қажет.

Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2020 жылғы 1 қыркүйектегі «Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі» Жолдауында қарастырылған адвокаттар мен прокурорлар арасындағы теңдікті қамтамасыз ету жөніндегі тапсырмасына қарамастан, дауыс беру нәтижелері бойынша ұсыныстар жұмыс тобының мүшелері – депутаттар тарапынан қолдау таппаған жағдайда, РАА соттың санкциясы арқылы заң көмегін көрсетудің барлық субъектілері мен мүдделі мемлекеттік органдар, оның ішінде прокурорлар үшін заңмен қорғалатын құпияны қамтитын мәліметтерді алуда бірыңғай тәсіл белгілеуді ұсынады.

РАА, сондай-ақ, ағымдағы жағдаймен салыстырғанда адвокаттық сұрау салудың қолданылу аясын қысқартатын қосымша шектеулерді қабылдау қандай да бір қажеттілікпен негізделмегеніне және білікті заң көмегін көрсету тетіктерін жақсарту мақсаттарына қайшы келетініне назар аударады.